Biến rác thành tiền

ĐỂ NÓI LÀ LÀM 2025 | Câu chuyện #27

Tác giả: Ẩn danh, Nhà máy May

---

Là một trong những nhà cung cấp hàng may mặc cho các nhãn hàng thể thao với sản lượng trung bình hàng tháng khoảng 8 triệu sản phẩm, công ty A xác định quản lý rác thải là một ưu tiên. Hướng đến mục tiêu "Biến rác thành tiền" như trong chương trình Waste No More, công ty đã triển khai các giải pháp số hóa dữ liệu để cải thiện việc quản lý rác thải, đồng thời chủ động tìm kiếm các đối tác xử lý rác nhằm đảm bảo quy trình xử lý các loại rác thải được thực hiện một cách minh bạch. Câu chuyện sau đây hy vọng cung cấp một minh chứng sống động, khơi nguồn cảm hứng cho các nhà máy trên hành trình này.

Vấn đề phân loại rác thải tại nguồn đang tạo một sức nóng không chỉ ở các nước phát triển mà còn ở những nước đang phát triển như Việt Nam. Công ty A đã thu gom, phân loại thành các dòng rác như vải phế liệu, bao nylon, ống giấy, bìa carton, ống chỉ, giấy phế, tuy nhiên vẫn chưa tận dụng triệt để được lợi ích kinh tế của vải phế. Vải phế loại to và nhỏ được để vào chung bao bì màu xanh lá dành riêng cho việc tái chế và vẫn còn là tái chế hạ cấp, được giao cho đơn vị thu gom với một mức giá khá rẻ. 

Hệ quả: 

• Lãng phí tài nguyên vải, nguyên vật liệu. Các loại vải thải có thể tái chế hoặc làm ra những sản phẩm có giá trị tương đương lại đang được tái chế hạ cấp, làm giảm đi lợi ích kinh tế và vòng đời sản phẩm mà đáng ra vải thải nên có.

• Giá giao cho đơn vị thu gom còn thấp, nên có thể đơn vị sẽ sử dụng vải không đúng mục đích ban đầu đã ký thỏa thuận là tái chế.

Quan tâm và hiểu rõ các ảnh hưởng đến môi trường và lợi ích kinh tế từ phế thải vải mang lại, Ban Lãnh đạo công ty A đã:

1. Xây dựng quy trình chính sách về quản lý rác thải như “ES010 Quy trình quản lý rác thải", "ES021 Quy trình vận chuyển chất thải nội bộ”, cũng như cam kết của lãnh đạo về việc bảo vệ môi trường trong ISO14001.

2. Triển khai phân loại vải vụn chi tiết theo thành phần ngay trên bàn cắt. Mỗi bàn cắt sẽ cắt theo một mã hợp đồng nhất định, giúp cho việc thu gom, phân loại trở nên dễ dàng hơn, tuy vẫn mất nhiều thời gian để đào tạo cho công nhân viên trực tiếp thu gom rác. Từ việc phân loại chi tiết như trên, những khổ vải lớn sẽ được công ty tìm nhà thầu phụ thu gom với một mức giá tốt hơn, ưu tiên cho phương pháp tái sử dụng và tạo thành những sản phẩm có giá trị tương đương . 

3. Đầu tư hệ thống cân rác thông minh ngay tại bàn cắt: Mỗi bao rác phát sinh từ bàn cắt đều được nhận diện trên hệ thống thông qua scan mã vạch, sau đó rác được cân trên bàn cân thông minh, tem thông tin sẽ được in ra và người phụ trách cân rác dán lên bao rác tương ứng, từ đó nhà máy sẽ biết được khối lượng, thành phần vải, mã hợp đồng, xưởng phát sinh và toàn bộ dữ liệu sẽ được truyền lên hệ thống nội bộ. 

Nhờ hệ thống này, nhà máy có thể theo dõi, phân tích số liệu rác phát sinh của từng xưởng một cách nhanh chóng, giảm thời gian ghi chép số liệu thủ công, giảm được tỉ lệ sai sót số liệu (dù vẫn có thể gặp sai sót trong quá trình sử dụng hệ thống, chẳng hạn như bị trùng số liệu do in tem nhiều lần cho cùng 1 bao rác). Từ đó công ty có thể đưa ra mục tiêu giảm thiểu và hành động khắc phục nếu có sự gia tăng đột biến lượng rác phát sinh theo từng khu vực. 

4. Nhà máy đã hợp tác với nhà máy sản xuất sợi bông (Tier 3) để chuyển giao rác 100% cotton. Tổng lượng vải vụn chuyển giao khoảng 107 tấn. Giá thành từ việc chuyển giao rác tăng lên gấp 5 lần so với hiện tại. Nhà máy cũng đã tìm kiếm các nhà thầu xử lý tái chế rác minh bạch (các tập đoàn tái chế rác thải có chuỗi xử lý minh bạch ở nhiều quốc gia) giúp gia tăng giá thành của xử lý rác, đến thăm và trực tiếp đánh giá nhà thầu xử lý theo tiêu chí lựa chọn của công ty nhằm đảm bảo đáp ứng các yêu cầu về phương pháp xử lý, minh bạch về chứng từ chuyển giao, các vấn đề an toàn tòa nhà, nhà xưởng và trách nhiệm xã hội trước khi hợp tác chuyển giao rác. Kết quả, tháng 04/2025 nhà máy đã bắt đầu chuyển giao rác cho đơn vị xử lý tái chế vải vụn làm thành sợi tái chế. Giá thành từ việc chuyển giao rác tăng lên gấp 2 lần so với hiện tại. Các loại phế vải ở chuyền may có kích thước nhỏ hơn như: vụn vải, chỉ thừa,... đã được chuyển giao cho đơn vị thu gom dùng để độn gấu bông, sofa, tránh trường hợp đem phế vải đi đốt lò hơi thu hồi năng lượng đối với nguồn nguyên liệu có thể tái chế. 

5. Đầu tư hệ thống cắt vải tự động giúp tăng hiệu suất, chính xác hơn, giảm được số lượng vải lỗi trong quá trình cắt vải. Bên cạnh đó, Bộ phận Thiết kế Marker đã lên thiết kế một cách tối ưu nhất để giảm được hao phí trong quá trình cắt vải. Sau khi áp dụng, hao phí trong quá trình cắt vải giảm từ 30% còn 25%.

Dù vậy, nhà máy vẫn đang trên hành trình minh bạch việc xử lý các dòng rác, tìm kiếm những nhà thầu có thể tái chế hết các loại vải thải. Chưa có một công cụ chung (được thống nhất giữa nhà máy và các nhãn hàng) để đánh giá được hết về năng lực, các vấn đề liên quan đến tác động môi trường, an toàn, nhân quyền và sự minh bạch của các nhà thầu thu gom rác. Đường đi cuối cùng của một số loại rác thải vẫn còn chưa minh bạch. Nhà máy sẽ tiếp tục tham gia vào các chương trình như Waste No More, hướng đến đánh giá nhà thầu trước khi chuyển giao rác thải, ưu tiên hợp tác với nhà thầu vận chuyển và xử lý theo chiều dọc để giải quyết các vấn đề trên.

---

Bài luận này thuộc tuyển tập Để Nói là Làm (To Walk the Talk) – nơi các nhà máy dệt may, da giày tại Việt Nam kể những câu chuyện “nhà máy thực, việc thực” về nỗ lực hàng ngày nhằm giảm thiểu tác động môi trường của hoạt động sản xuất. Người kể chuyện không phải chuyên gia, mà là những thành viên của Cộng đồng Học tập To the Finish Line (TFL) mong muốn chia sẻ kinh nghiệm, bài học, niềm vui cũng như trăn trở trong trong quá trình giải quyết các vấn đề phát triển bền vững tại nhà máy mình. Mỗi câu chuyện là một hành trình – từ nhận ra vấn đề, phân tích nguyên nhân đến hành động và kết quả. Rất có thể bạn sẽ thấy chính mình trong đó.

Qua tuyển tập này, hy vọng bạn đọc sẽ tìm thấy giá trị tham khảo để ứng dụng trong công việc, cũng như nguồn cảm hứng để cùng chung tay hành động vì rừng vàng biển bạc quê hương.

Chúng tôi cũng mong những câu chuyện này sẽ giúp khơi gợi các cuộc thảo luận với đồng nghiệp, ban giám đốc, và với nhãn hàng về những vấn đề nhức nhối còn bỏ ngỏ. Thay đổi bắt đầu từ việc lên tiếng.

Phát triển bền vững chưa bao giờ dễ dàng, nhất là trong bối cảnh năm 2025 đầy thách thức, nhưng sự tích cực và tinh thần cộng đồng sẽ mang lại sức mạnh cho mỗi người. Hãy để những câu chuyện này chạm đến bạn và cùng nhau Nói là Làm.