Câu chuyện giảm thải - cần tính kỷ luật và sự cam kết
- Dng van-Hanh
- Jun 5
- 7 min read
Updated: Jul 5
ĐỂ NÓI LÀ LÀM 2025 | Câu chuyện #25
Tác giả: Ẩn danh, Nhà máy Giày
Câu chuyện phân loại rác và giảm thải đã gắn bó với tôi từ rất lâu, ít nhất là từ những năm 2010, 2011 khi tôi mới bước chân vào nghề HSE. May mắn thay, tôi được làm nhân viên cho một công ty Nhật tại Đồng Nai. Tại đây, tôi được đào tạo về 3R (Reduce, Reuse, Recycle) để giảm thải và cũng bị xử lý kỷ luật nếu phân loại rác không đúng. Nhân viên chỉ cần nhìn thấy Bác Giám đốc người Nhật đi nhặt rác là "mặt xanh như tàu lá chuối" vì nếu Bác “nhặt rác” đúng bộ phận mình thì sẽ bị "ăn biên bản" và ảnh hưởng kết quả thi đua cuối năm. Công ty Nhật làm nghiêm, và dần dần nó tạo thành thói quen cho tất cả nhân viên. Thói quen hằng tuần đi "nhổ cỏ, nhặt rác" đã trở thành văn hóa của công ty.
Khi rời công ty đó và có những cơ hội khác ở những công ty và môi trường khác nhau, văn hóa "nhặt rác" vẫn thấm trong tôi nhưng chưa thể có tiếng nói và áp dụng tại những công ty này vì mình cũng dạng "thấp bé nhẹ cân". Khi muốn nói với sếp hay ai đó về việc phân loại rác thôi cũng đủ rắc rối. Họ bảo công ty làm vậy từ trước giờ có sao đâu... Lo sản xuất còn chưa đủ thời gian!
Cuối năm 2022, tôi bắt đầu làm việc trong lĩnh vực tuân thủ cho một công ty sản xuất giày với khoảng 1.000 lao động tại Đồng Nai. Lúc mới vào công ty, tôi hỏi bạn phụ trách môi trường về lượng rác của công ty. Bạn ấy cho tôi xem báo cáo trong đó số liệu rác công nghiệp là 610.520kg (rác vật liệu bao gồm vải từ bàn cắt, may, cao su phế từ đế hoặc viền của giày,...) với tổng chi phí xử lý năm 2022 là 923.106.240 đồng, cộng với tiền xử lý rác nguy hại nữa là hơn 1 tỉ đồng/năm. Cách thức quản lý thật sự chưa được công ty quan tâm nhiều, ví dụ như báo cáo số liệu về rác sơ sài, không phân loại cụ thể, không có các biểu đồ so sánh, phản ánh xu thế tăng giảm các loại rác, chưa phân công người kiểm soát, nhìn xuống xưởng chẳng phân loại gì hết, ngoài việc rác được đóng vào bao và bảo vệ kiểm tra trước khi ra khỏi xưởng (chủ yếu để kiểm tra có thất thoát sản phẩm hay không).
Với những gì học được từ công ty Nhật, tôi bắt tay vào việc ngay - bước đầu rất gian nan và không nhận được hỗ trợ từ các bộ phận. Tôi họp tất cả các bên liên quan như bảo vệ, HSE, Quản lý Sản xuất để xem cách thức quản lý và chia sẻ những gì họ biết về rác. Tôi chỉ dám nói là khách hàng yêu cầu công ty phải thống kê rác theo Higg FEM, "Muốn làm được Higg FEM đạt yêu cầu thì phải có chiến lược và kế hoạch rõ ràng. Phải phân công nhiệm vụ chứ để kiểu này 'rớt' lấy gì khách xuống đơn hàng mà làm thậm chí người lao động mất việc đó!".
Ngay hôm đó, tôi làm bảng phân công trách nhiệm và kế hoạch giảm thải năm 2023 cho sếp ký. Phân công cho bảo vệ giám sát rác từ lúc ra khỏi xưởng cho đến kho rác và phân loại từng loại rác theo nhãn đã niêm yết từng ô trong kho (vải vụn trắng, vải vụn màu, cao su phế, thùng giấy,…). Quản lý Sản xuất có trách nhiệm đôn đốc, nhắc nhở công nhân phân loại đúng các thùng đã dán nhãn sẵn. Nhân viên HSE thì thống kê chi tiết từng loại rác và phải báo cáo hàng tháng thay vì cả năm mới biết số liệu như trước đây. Team HSE tổ chức các hoạt động truyền thông về phân loại rác tại nguồn tới người lao động như phát loa, tổ chức các cuộc thi về thiết kế sản phẩm từ rác, làm đèn Trung Thu từ rác tái chế để tặng con em công nhân viên dịp Tết Trung Thu.
Tôi lấy số liệu và báo cáo với ”Bác tổng” ở công ty thông qua một cuộc họp khác, chỉ "chiếm sóng" mấy phút. Con số hơn 1 tỉ đồng chỉ để xử lý rác thôi là rất lớn. Bác tổng giật mình và nói lớn "Các ông quản lý như thế nào mà tiền rác, có cả hàng hư, còn phải xử lý cả hơn 1 tỉ đồng cơ à!". Cái tôi muốn lúc đó là làm sao cho các sếp tổng biết vấn đề, vì các sếp họ bận vô vàn việc, nhưng khi biết rồi và đồng hành với mình thì may ra mới làm được.
Những ngày sau đó, bảo vệ ghi chép lượng rác đổ ra kho rác và gửi lên "nhóm chat chung" trong đó có “Bác tổng”. Lâu lâu Ban Giám đốc lại hỏi "Sao cao su phế hay rác này rác nọ nhiều thế?". Các bộ phận liên quan tập trung đánh giá lại để giảm hàng lỗi - giảm hàng lỗi cũng làm giảm rác, tăng hiệu quả sản xuất.
Tiếp đến, Ban Giám đốc công ty làm việc với phòng thiết kế để xem xét lại các định mức vật tư. Định mức vật tư tiết kiệm được 3-4% /1 style so với trước đây nhờ tối ưu thiết kế sản phẩm ngay từ đầu. Vậy là trước giờ sự quan tâm ở khâu thiết kế chưa được chú trọng nhiều nên vải vụn nhiều cũng từ đây mà ra. Quá tốn kém!
Trong quý đầu tiên của năm 2023, số rác cao su phế đã phân loại riêng và bán được khoảng 12 triệu đồng (trước đây vừa tốn tiền xử lý, vừa không bán được). Tôi mạnh dạn đề xuất sếp cho sử dụng số tiền này thưởng cho một số cá nhân an toàn vệ sinh, bảo vệ trong các dịp tổ chức thi đua vì 5S. Họ vui lắm! Cái vui nhất là họ có động lực để làm thật chứ không làm đối phó và lan truyền ý thức phân loại rác ở tất cả các xưởng.
Các chi phí bỏ ra cho việc thực hiện dự án này là rất nhỏ. Ví dụ trước đây công việc của bảo vệ giám sát kho rác vẫn là 1 người thì nay vẫn là 1 người, nhân viên phụ trách môi trường làm đúng chức năng và trách nhiệm hơn. Chi phí in giấy, chỉnh trang thùng rác và đóng vách phân loại kho rác sử dụng các tấm tôn phế liệu là 750.000 đồng.
Các công việc giám sát rác sau đó cứ lặp đi lặp lại như vậy và mạnh hơn khi tinh thần "Waste No More" áp dụng từ các chuyên gia, nhà máy khác trong hội thảo GIZ chia sẻ và tôi đã mạnh dạn áp dụng, chia sẻ lại cho các bộ phận trong công ty. Điều đặc biệt vui không phải vì những con số sau đây mà là sự "đồng lòng của đồng nghiệp và cam kết – tham gia của Ban Giám đốc". Đây có thể là chìa khóa thành công cho dù bạn có đam mê đến đâu nhưng không có điều này thì rất khó để thực hiện.
Con số về rác cả số lượng và tiền xử lý giảm hơn 50% so với lúc chưa thực hiện có thể nói lên bước đầu hiệu quả. Tiếp đến, Ban Giám đốc cũng đang dự kiến đầu tư một số bàn cắt tự động và số lượng rác từ bàn cắt có thể giảm hơn.
Năm | Tổng khối lượng rác (kg) | Tổng tiền xử lý rác (đồng) | Số tiền bán được (loại rác cao su phế) (đồng) | Ghi chú |
2022 | 610.520 | 923.106.240 | - | |
2023 | 159.460 | 227.744.800 | 32.860.000 | Trước đây bỏ, nay dùng để hoạt động, khen thưởng |
2024 | 145.490 | 204.267.960 | 28.196.000 | Trước đây bỏ, nay dùng để hoạt động, khen thưởng |
Ghi chú Số liệu về sản lượng sản xuất tương đương
Bài luận này thuộc tuyển tập Để Nói là Làm (To Walk the Talk) – nơi các nhà máy dệt may, da giày tại Việt Nam kể những câu chuyện “nhà máy thực, việc thực” về nỗ lực hàng ngày nhằm giảm thiểu tác động môi trường của hoạt động sản xuất. Người kể chuyện không phải chuyên gia, mà là những thành viên của Cộng đồng Học tập To the Finish Line (TFL) mong muốn chia sẻ kinh nghiệm, bài học, niềm vui cũng như trăn trở trong trong quá trình giải quyết các vấn đề phát triển bền vững tại nhà máy mình. Mỗi câu chuyện là một hành trình – từ nhận ra vấn đề, phân tích nguyên nhân đến hành động và kết quả. Rất có thể bạn sẽ thấy chính mình trong đó.
Qua tuyển tập này, hy vọng bạn đọc sẽ tìm thấy giá trị tham khảo để ứng dụng trong công việc, cũng như nguồn cảm hứng để cùng chung tay hành động vì rừng vàng biển bạc quê hương.
Chúng tôi cũng mong những câu chuyện này sẽ giúp khơi gợi các cuộc thảo luận với đồng nghiệp, ban giám đốc, và với nhãn hàng về những vấn đề nhức nhối còn bỏ ngỏ. Thay đổi bắt đầu từ việc lên tiếng.
Phát triển bền vững chưa bao giờ dễ dàng, nhất là trong bối cảnh năm 2025 đầy thách thức, nhưng sự tích cực và tinh thần cộng đồng sẽ mang lại sức mạnh cho mỗi người. Hãy để những câu chuyện này chạm đến bạn và cùng nhau Nói là Làm.
Comments